Πόσιμο Νερό για τα Βοοειδή: Τι Πρέπει να Γνωρίζετε

Το νερό με χημικό τύπο H2O είναι ένα διαφανές, άγευστο και άοσμο υγρό, απαραίτητο για τη ζωή στη Γη. Δυστυχώς το πόσιμο νερό γίνεται ολοένα και πιο σπάνιο. Η κλιματική αλλαγή εντείνει τις περιόδους ξηρασίας από τη μία πλευρά και τα ακραία φαινόμενα βροχοπτώσεων από την άλλη.

Το νερό αποτελεί ένα αγαθό που θεωρούμε δεδομένο. Όλοι γνωρίζουμε ότι είναι απαραίτητο για πολλές λειτουργίες των οργανισμών. Ωστόσο, συχνά δεν δίνουμε την απαραίτητη προσοχή, όχι μόνο για εμάς τους ίδιους, αλλά και για τα ζώα μας.

Ενώ η ενέργεια, οι πρωτεΐνες και τα ιχνοστοιχεία κυριαρχούν στις διατροφικές στρατηγικές, το νερό είναι το οικονομικότερο αλλά και το πιο σημαντικό συστατικό της διατροφής. Τόσο για τα συστήματα εκτροφής με βόσκηση όσο και για τα συστήματα εντατικής εκτροφής, η ποιότητα, η προσβασιμότητα και η πρόσληψη πόσιμου νερού από τα βοοειδή επηρεάζουν άμεσα την υγεία, την ευζωία και την παραγωγικότητά τους. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε εν συντομία πώς η πρόσβαση στο νερό επηρεάζει τη Mέση Hμερήσια Aύξηση (MHA) σωματικού βάρους και ποια είναι τα κύρια σημάδια αφυδάτωσης.

Γιατί το νερό είναι το πιο σημαντικό θρεπτικό συστατικό

Το νερό αποτελεί περίπου το 60-70% του συνολικού σωματικού βάρους των βοοειδών και πάνω από το 85% του περιεχομένου της μεγάλης κοιλίας (Beede, 2005), καθιστώντας το απαραίτητο για τη σωστή ζύμωση και το υγιές οικοσύστημα της μεγάλης κοιλίας, την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών και τη σταθερότητα του pH της μεγάλης κοιλίας. Οποιαδήποτε διαταραχή σε αυτή την ισορροπία του νερού μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα της πέψης και κατά συνέπεια την υγεία και την απόδοση των ζώων.

Πέρα από την ενυδάτωση, το νερό διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη θερμορύθμιση και τις μεταβολικές διεργασίες, ειδικά σε συνθήκες θερμικής καταπόνησης.

Οι κτηνοτρόφοι βοοειδών, πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο νερό για την προώθηση της υγείας και ευζωίας των ζώων, αλλά και της βέλτιστης απόδοσής τους.

Νερό και Mέση Hμερήσια Aύξηση βάρους (MHA, ADG, Average Daily Gain)

Η πρόσληψη νερού επηρεάζει τη Μέση Ημερήσια Αύξηση (ΜΗΑ) βάρους στα βοοειδή κρεατοπαραγωγής, καθώς επηρεάζει άμεσα την πρόσληψη ξηράς ουσίας (Dry Matter Intake, DMI), τη διαδικασία ζύμωσης στη μεγάλη κοιλία και τη θερμορύθμιση. Οι μελέτες δείχνουν, ότι η μειωμένη διαθεσιμότητα νερού μειώνει την όρεξη, επιβραδύνει την πέψη και οδηγεί σε μείωση της απόδοσης. Οι αλλαγές στην πρόσληψη νερού επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την πρόσληψη ξηράς ουσίας (DMI) και, κατά συνέπεια, την παραγωγικότητα.

Μελέτες πεδίου σε εκτροφές πάχυνσης βοοειδών επιβεβαιώνουν αυτή τη συσχέτιση. Τα βόδια που υποβλήθηκαν σε περιορισμένη πρόσληψη νερού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού παρουσίασαν:

• αυξημένη θερμοκρασία σώματος
• στατιστικά σημαντική μείωση της αποδοτικότητας της τροφής
• πτώση της ΜΗΑ βάρους έως και 0,4 kg/ημέρα σε σύγκριση με τα ενυδατωμένα ζώα της ομάδας ελέγχου.

Οι περιβαλλοντικές συνθήκες ενισχύουν αυτά τα αποτελέσματα. Μελέτες δείχνουν ότι μια αύξηση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος κατά 1 °C αυξάνει τις απαιτήσεις σε νερό κατά περίπου 1,5%. Χωρίς την κάλυψη αυτής της ανάγκης, τα βοοειδή μειώνουν την πρόσληψη τροφής για να περιορίσουν την παραγωγή θερμότητας από το μεταβολισμό. Σε εκτροφές πάχυνσης βοοειδών με υψηλές θερμοκρασίες, τα ζώα μπορεί να χρειάζονται περισσότερα από 80 λίτρα νερού την ημέρα για να διατηρήσουν τα επίπεδα απόδοσης.

Πρόσβαση στο νερό: Συστήματα με βόσκηση έναντι συστημάτων εντατικής εκτροφής

Στη βοσκή, οι προκλήσεις περιλαμβάνουν:

• Απόσταση από ποτίστρες ή λίμνες
• Διακύμανση της ποιότητας του νερού λόγω φυκιών, απορροής ή εποχιακής στασιμότητας
• Παγετό το χειμώνα ή υπερθέρμανση το καλοκαίρι, που μειώνουν την γευστικότητα

Σε απόσταση από το πόσιμο νερό μεγαλύτερη από 300 μέτρα σε εκτροφές βοοειδών με βόσκηση, έχει αποδειχθεί ότι μειώνεται η κατανάλωση.

Στα συστήματα εντατικής εκτροφής, το νερό είναι συχνά διοχετευμένο και σταθερό, αλλά υπάρχουν και παγίδες:

• Η ανεπαρκής ροή (<10 L/min) κατά τη διάρκεια της μέγιστης ζέστης εμποδίζει την πρόσβαση
• Ο ανεπαρκής χώρος ανά ζώο οδηγεί σε συνωστισμό ή επιθετικότητα
• Η θερμοκρασία του νερού >20°C μπορεί να μειώσει την πρόσληψη κατά 10% και οι βρώμικες ποτίστρες μειώνουν την κατανάλωση κατά 10-15%

Σε ένα περιβάλλον εντατικής εκτροφής, ένα βόδι τελικού σταδίου πάχυνσης μπορεί να χρειαστεί 50–80 λίτρα/ημέρα, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τη διατροφή. Ακόμα μεγαλύτερες απαιτήσεις σε νερό έως και πάνω από 100 λίτρα ανά ημέρα έχει μία αγελάδα γαλακτοπαραγωγής και ειδικά σε συνθήκες θερμικής καταπόνησης (heat stress). Η μη κάλυψη αυτών των αναγκών μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αύξηση βάρους και υποβαθμισμένη αξιοποίηση της τροφής.

Συμπεριφορικά σημάδια αφυδάτωσης σε βοοειδή κρεατοπαραγωγής

Η έγκαιρη ανίχνευση της αφυδάτωσης —ειδικά σε νεαρά ή μεταφερόμενα βοοειδή—είναι απαραίτητη για την πρόληψη προβλημάτων ευζωίας και απωλειών απόδοσης.

Τα συμπεριφορικά σημάδια παρέχουν επίσης σημαντικές ενδείξεις. Τα αφυδατωμένα βοοειδή μπορεί να εμφανίζουν αυξημένη επιθετικότητα ή ανησυχία γύρω από τις ποτίστρες, ειδικά όταν η πρόσβαση είναι περιορισμένη ή η ροή του νερού είναι ανεπαρκής. Τα χαμηλότερα στην ιεραρχία ζώα μπορεί να διστάζουν να πλησιάσουν τις ποτίστρες λόγω συνωστισμού ή συμπεριφορών κυριαρχίας από άλλα ζώα, με αποτέλεσμα να παραμένουν διψασμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα και να υποφέρουν από υποκλινική αφυδάτωση.

Οι κτηνίατροι μπορεί να παρατηρήσουν βοοειδή να παραμένουν κοντά σε πηγές νερού, αλλά να πίνουν διστακτικά ή καθόλου, συχνά λόγω του ζεστού, βρώμικου ή άγνωστου νερού. Τα αφυδατωμένα ζώα εμφανίζουν επίσης μειωμένη πρόσληψη τροφής, χαμηλή δραστηριότητα μηρυκασμού και λήθαργο, τα οποία συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ανάπτυξης και της ανοσίας.

Η μη αναγνώριση και αντιμετώπιση αυτών των πρώιμων ενδείξεων δεν επηρεάζει μόνο την ευζωία, αλλά αυξάνει επίσης την ευπάθεια σε μεταβολικές διαταραχές, θερμοπληξία και θνησιμότητα. Επομένως, η τακτική παρακολούθηση τόσο των σωματικών όσο και των συμπεριφορικών ενδείξεων ενυδάτωσης πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαχείρισης της υγείας της εκτροφής.

Έλεγχος των συστημάτων ύδρευσης κατά τις επισκέψεις στην εκτροφή

Για την πρόληψη της αφυδάτωσης, θα πρέπει να πραγματοποιείται τακτικά προληπτικός έλεγχος του νερού, ο οποίος θα πρέπει να περιλαμβάνει:

1. Έλεγχος ρυθμού ροής – Θα πρέπει να υπερβαίνει τα 10 L/min στις μονάδες πάχυνσης βοοειδών.
2. Οπτική επιθεώρηση – Αναζητήστε φύκια, ιζήματα ή βιοφίλμ.
3. Παρατήρηση συμπεριφοράς – Παρατηρήστε αν τα ζώα συσσωρεύονται ή αν παρουσιάζουν σημάδια δίψας.
4. Έλεγχος πρόσβασης – Μία ποτίστρα ανά 20 βοοειδή, σε απόσταση 15-20 μέτρων εντός του χώρου σταβλισμού.
5. Δειγματοληψία ποιότητας νερού –  έλεγχος pH, ολικά διαλυμένα στερεά (TDS) – περιλαμβάνει όλα τα ανόργανα άλατα (κυρίως ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο, διττανθρακικά, χλωρίδια και θειικά) και μικρές ποσότητες οργανικής ύλης διαλυμένης στο νερό. Νιτρικά και θερμοκρασία: 15–20 °C το καλοκαίρι, όχι <5 °C το χειμώνα.

Συμπεράσματα

Το νερό δεν είναι απλώς ένα συμπληρωματικό θρεπτικό συστατικό, αλλά ένας βασικός παράγοντας που επηρεάζει την απόδοση των ζώων. Οι κτηνίατροι πρέπει να δίνουν στο νερό την ίδια σημασία με τις πρωτεΐνες, τα ιχνοστοιχεία ή τους εμβολιασμούς.

Η ενσωμάτωση της αξιολόγησης της ποιότητας και της πρόσβασης στο νερό στις τακτικές επιθεωρήσεις της υγείας της εκτροφής μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ευζωία των ζώων και να αποκαλύψει κρυφές αιτίες μειωμένης απόδοσης.

Σε συστήματα εντατικής εκτροφής αλλά και σε συστήματα με βόσκηση, η διαθεσιμότητα του νερού είναι το κλειδί για την απελευθέρωση του παραγωγικού γενετικού δυναμικού και τη βελτιστοποίηση των αποδόσεων.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1.    McMeniman, J.P., Gaughan, J., & George, M.M. (2022). Evaluation of automated bunk management–feedlot cattle performance. Link

2.    Schwartzkopf-Genswein, K., Stookey, J., & Berg, J. (2012). Code of practice for the care & handling of beef cattle: Review of scientific research on priority welfare issues. NFACC. Link

3.    Petrovski, K.R., et al. (2022). The value of cow signs in assessing nutrition on farms. Animals, 12(11), 1352. Link

4.    del Campo Gigena, M. et al. (2021). Effect of Finishing Diet and Lairage Time on Steers Welfare in Uruguay. Animals, 11(5), 1329. Link

5.    Bruno, K.A. (2019). Effects of extended water restriction on performance, behavior, health, and welfare of feedlot steers. Link  

6.    Allwardt, K.L. (2016). Validation of a system for monitoring water intake and restricting water intake in group-housed steers. Link

7.    Tucker, C.B., Coetzee, J.F., & Stookey, J.M. (2015). Beef cattle welfare in the USA: identification of priorities for future research. Anim Health Res Rev, 16(2), 129–141. Link

8.    Seidle, C.M. (2024). Evaluating the Addition of Water to a Barley-Based Finishing Diet on Feed Sorting Behaviour, Digestibility, Steer Performance, and Carcass Characteristics. Link

9.    National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2016. Nutrient Requirements of Beef Cattle, Eighth Revised Edition. Washington, DC: The National Academies Press. doi: 10.17226/19014.

10.    Schütz, K.E., Cox, N.R., & Tucker, C.B. (2014). A field study of the behavioral and physiological effects of varying amounts of shade for lactating cows at pasture. Journal of Dairy Science, 97(6), 3599–3605. Link