Mastitis, esas olarak bakteriyel enfeksiyon kaynaklı bir meme bezi iltihabı olup süt endüstrisindeki en önemli hastalıklardan biri olmaya devam etmektedir. Bu durum yalnızca süt ineklerinin sağlık ve refahını olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda süt çiftçileri için önemli ekonomik kayıplara da yol açar. Dünya genelinde mastitisin maliyetinin yıllık 16-26 milyar € arasında olduğu tahmin edilmektedir¹. Sığır mastitisinin finansal etkisi; tedavi maliyetleri, süt veriminde azalma, tedavi sonrası bekleme süreleri nedeniyle israf olan süt ve erken mecburi sürüden çıkarma (erken kesim) gibi birçok faktörden kaynaklanmaktadır.,
Tedavi maliyetleri ve süt veriminde azalma
Sığır mastitisi, artan tedavi maliyetleri ve süt veriminde azalma sebebiyle süt çiftlikleri üzerinde doğrudan ekonomik bir yük oluşturur. Klinik mastitisin anında tedavisi genellikle antibiyotikler, antiinflamatuvar ilaçlar ve bazı durumlarda ciddi enfeksiyonlar için daha yoğun bakım uygulamalarını içerir. Tedavi maliyetleri, enfeksiyonun şiddetine ve gerekli müdahale sayısına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu maliyet farklılığı esas olarak enfeksiyonun evresi ve ciddiyeti, kullanılan ilaçlar ve bakım için gereken iş gücüne bağlıdır.
Tedavinin ötesinde, mastitis hem kısa hem de uzun vadede süt üretimini önemli ölçüde etkiler². Klinik mastitisin en belirgin etkisi, süt veriminde ani bir düşüştür. Buna ek olarak, belirgin klinik semptomlar göstermeyen ancak somatik hücre sayısında (SCC) artışla karakterize edilen subklinik mastitis de süt veriminde azalmaya neden olur³.
Sığır mastitisi süt israfına yol açar
Süt verimindeki doğrudan kayıplara ek olarak, mastitis hem hastalığın kendisi hem de tedaviye bağlı zorunlu arınma süreleri nedeniyle önemli miktarda süt israfına neden olur. Mastitis tedavisinde, özellikle antibiyotik kullanıldığında, sütlerin insan tüketimine sunulamayacağı belirli arınma süreleri (withdrawal periods) uygulanır. Bu süreler kullanılan antibiyotiğin türüne göre değişir. Bu arınma süresi boyunca, tedavi edilen inekten elde edilen sütler dökülmek zorundadır; bu da satılabilir potansiyeldeki sütün kaybı anlamına gelir.
Dökülen süt miktarı, ineğin günlük süt verimi ve arınma süresinin uzunluğuna bağlıdır. Örneğin, 2 günlük bir tedavi süresi ve 5 günlük bir arınma süresi olan bir ilacın kullanıldığını varsayarsak, günde 30 litre süt veren bir inek toplamda 210 litre süt kaybına neden olur. Ayrıca, laktasyon dönemi boyunca yapılan çok sayıda tedavi, inek başına binlerce litre sütün kaybedilmesiyle sonuçlanabilir.
Subklinik mastitis, süt içindeki somatik hücre sayısını (SCC) artırır. SCC değeri 200.000 hücre/mL'nin üzerinde olan sütler çiftçilerden daha düşük fiyatla alınır. Bazı durumlarda, bu sütler kalitelerinin düşüklüğü nedeniyle süt işleyicileri tarafından kabul de edilmeyebilir. Bu tür sütler de israfa dahil olur ve çiftliğin genel ekonomik kaybını artırır.
Sığır mastitisine bağlı erken sürüden çıkarma, önemli bir sonuçtur
Sığır mastitisinin uzun vadeli ekonomik etkileri, tedavi maliyetleri ve süt kaybı gibi doğrudan etkilerden bile daha büyük olabilir. Mastitis öyküsü olan veya kalıcı ya da kronik mastitis geçiren inekler, erken seleksiyon (kesim) riski altındadır. Bir ineğin sürüden çıkarılmasına karar verilmesi genellikle çiftliğin sürdürülebilirliği, enfeksiyonun uzun sürmesi veya tekrarlaması ya da hayvan refahına yönelik kaygılarla ilişkilidir.
Mastitise bağlı kesim, süt üreticileri için doğrudan bir mali kayıptır. Bu durum, hem üretken bir hayvanın kaybı hem de yerine yeni hayvan temin etme gerekliliği nedeniyle ek maliyetler anlamına gelir. Üstelik, mastitis ineklerin uzun vadeli süt verim potansiyelini de olumsuz etkiler. Akut mastitis dönemini atlatan ineklerde bile süt veriminde kalıcı bir azalma yaşanabilir. Bir mastitis vakasının tüm laktasyon boyunca neden olduğu süt kaybının 110 ile 552 kg arasında olabileceği tahmin edilmektedir⁴. Bu üretim kaybı, çiftliğin uzun vadeli kârlılığını doğrudan etkiler; çünkü bu inekler yaşamları boyunca daha az verimli olabilirler.
Ayrıca, mastitis öyküsü olan ineklerin sürüden çıkarılması, sürünün genetik potansiyelini de olumsuz etkiler. Süt üreticileri yüksek performanslı inekler yetiştirmek için önemli yatırımlar yapar. Bu hayvanların mastitis nedeniyle kesilmesi, genetik değerin kaybı anlamına gelir. Bu durum sürü genetiğini ve gelecekteki verimliliği olumsuz yönde etkileyebilir.
Temel Çıkarımlar
· Sığır mastitisi, yüksek tedavi maliyetlerine ve süt veriminde azalmaya yol açar.
· Hastalık ve tedavi süresince gerekli bekleme süreleri nedeniyle önemli miktarda süt ziyan olur.
· İneklerin erken sürüden çıkarılması, uzun vadeli kârlılığı düşürür ve sürü genetiğini olumsuz etkiler.