Q Humması diğer adıyla Q Ateşi, bulaşıcı bir bakteriyel hastalıktır. Kontamine olmuş bir hayvan, başka bir hayvana veya insana Q Humması (Q ateşi) bulaştırabilir. Ancak, Q Humması bulaşması dolaylı yoldan da olabilir. Hastalığın epidemiyolojisi karmaşık ve hastalığa neden olabilecek materyaller çeşitlidir, bu nedenle birkaç bulaşma yolu mümkündür.
Hangi materyaller Q Humması bulaşmasından sorumludur?
Ruminantlar bakteriyi dışkı, dişilerde vajinal akıntı ve süt gibi materyallerle saçarlar.
Ancak, en fazla bakteriyi içeren materyaller, fetüs ölümü durumunda fetüsler ve plasenta, amniyon kesesi vb. ile abortus olaylarıdır. Erkeklerde ise bakteriler spermle de atılabilir.
· Plasenta, fetüs ekleri ve abort edilen fetüsler
Bu, şimdiye kadar bilinen en fazla kontamine olmuş materyaldir ve dolayısıyla en tehlikelisidir. Bir dişi hastalığın taşıyıcısı olduğunda, doğum sırasında veya abort sırasında fazla miktarda bakteri saçabilir. Birçok çalışmada, koyunlarda her gram plasentada 109'a kadar bakteri bulunabileceği gösterilmiştir. Bir bireyi enfekte etmek için gereken Coxiella burnetii miktarı çok az olduğundan bu sayı yüksek bir değerdir. Bazı çalışmalara göre, sadece 10 bakterinin solunması enfeksiyona neden olabilir (Rousset et al., 2007).
· Vajinal sıvılar
Özellikle doğumdan sonraki günlerde, fetüs ekleri gibi, vajinal mukus ve uterus salgıları da kontamine olabilir.
· Dışkı
Dışkıyla atılan bakteri miktarı fetüs eklerinden daha az olsa da, dışkı atılması da Q Humması bulaşmasının önemli bir kaynağıdır. Bu atılım aralıklıdır, ancak diğer yollarla (Guatteo et al., 2007) olduğu gibi, hayvanlar her gün ve günde birkaç kez dışkılarlar! Bu durum, çevrenin sürekli kontamine kalmasına neden olur. (Alvarez-Alonso et al., 2020).
· Süt
Süt de bir saçılım materyalidir, ancak hastalığın yayılmasındaki rolü daha azdır. Kontaminasyon esasen solunum yoluyla olduğundan, sütün aerosol oluşturma riski azdır. Bu nedenle süt, Q Humması bulaşmasından sorumlu olarak kabul edilmez. İnsanlarda, Macaristan'daki süt çiftliği işçileri arasında yapılan bir epidemiyolojik çalışmada, tüm işçi kategorileri arasında en düşük seroprevalans, sağımhane çalışanlarında gözlemlenmiştir (Dobos ve Balla, 2021). Bununla birlikte, sütte ve özellikle toplu tank sütünde (BTM) bakterinin varlığı, PCR kullanılarak sürü tanısı için faydalıdır.
· Semen
Coxiella burnetii semen ile atılabilir. Ancak insan veya farelerin aksine, ruminantlarda cinsel yolla bulaşma bugüne kadar hiç gösterilmemiştir. Ayrıca, suni tohumlama durumunda, damızlık boğaların sıkı kontrolü, pipette bulunan meni miktarının çok az olması ve koruyucu maddelerin varlığı nedeniyle hastalığın bulaşması son derece düşük bir olasılıktır.
Q Hummasının başlıca bulaşma yolu: Solunum yoluyla maruziyet
Hayvanlar ve insanlar neredeyse tamamen solunum yoluyla enfekte olurlar. Bakterinin latent formu (Küçük Hücre Varyantı – SCV) çok küçüktür. Bu nedenle kolaylıkla havada askıda kalabilir ya da ince toz parçacıklarına tutunabilir. Bu özellik sayesinde bir çiftlik içinde bakteri saçan bir hayvandan enfekte olmayan bir hayvana bulaşma kolaylaşır.
Ayrıca, SCV formu özellikle kuru havalarda rüzgarla taşınabilir. Yapılan çalışmalarda bakterinin 18 kilometreye kadar taşınabildiği gösterilmiştir (Hawker et al., 1998). Bu mesafe içinde bulunan bir insan popülasyonu ya da enfekte olmayan bir çiftlik, bu şekilde kontamine olabilir.
Diğer bulaşma yolları nelerdir?
· Oral yol
Teorik olarak oral yolla bulaşma mümkündür. Ancak, hastalığı ve serokonversiyonu tetiklemek için gereken bakteri miktarı oldukça yüksektir. Deneysel çalışmalarda, farelere oral yolla 10⁵ bakteri verildiğinde herhangi bir bağışıklık yanıtı, klinik belirti veya Coxiella burnetii atılımı gözlemlenmemiştir. Buna karşılık, yalnızca 1000 bakteri içeren bir aerosol hastalığı tetiklemek için yeterli olmuştur (Miller et al., 2021).
· Veneral (cinsel) yol
Yukarıda da açıklandığı gibi, cinsel yolla bulaşma, bu hastalığın başlıca bulaşma yolu olarak değerlendirilmemelidir. İnsanlarda cinsel yolla bulaş kanıtlanmış (Milazzo et al., 2001) ve farelerde deneysel olarak gösterilmiştir (Kruszewska & Tylewska-Wierzbanowska, 1993). Ancak bugüne kadar hiçbir çalışma, ruminantlarda bu bulaşma yolunu net biçimde gösterememiştir. Yine de dikkatli olmak gerekirse, cinsel yolla bulaş tamamen göz ardı edilmemelidir. Ancak bu yol var olsa bile, dişilerin enfeksiyonunda solunum yoluna kıyasla oldukça sınırlı bir rol oynar.
· Keneler
Q Humması aynı zamanda kene kaynaklı bir hastalıktır. Özellikle koyun çiftliklerinde kene varlığı ile enfeksiyon riski arasında bir korelasyon gösterilmiştir (Bauer, 2022). Ancak aynı çalışmada, Coxiella burnetii taşıyan kenelerin oranı çok düşük bulunmuş ve bu durum sürünün hastalıkla yaygın enfekte olmasını açıklamak için yeterli görülmemiştir. Bu nedenle vektörle (kene aracılığıyla) bulaşma, Q ateşinin ikincil/minör bulaşma yollarından biridir (Duron et al., 2015).
Öne çıkan mesajlar
-
Başlıca bulaşma yolu havayla (inhalasyonla) gerçekleşir.
-
Plasenta, fetal zarlar ve atılmış fetuslar yüksek oranda bakteri içerir.
-
Coxiella burnetii rüzgarla 18 kilometreye kadar taşınabilir.
Yorumlarınızı buraya bırakın