Πυρετός Q: Συμπτώματα σε πρόβατα, αίγες και βοοειδή

Ο Πυρετός Q (Query Fever) είναι μία ασθένεια που οφείλεται στη λοίμωξη από το βακτήριο Coxiella burnetti το οποίο προσβάλει πολλά ζωικά είδη, συμπεριλαμβανομένων των μηρυκαστικών και του ανθρώπου.  

Ανάλογα με το είδος του βακτηρίου, τα κλινικά συμπτώματα της ασθένειας μπορεί να διαφέρουν ελαφρώς.  

Ωστόσο, κλινικά συμπτώματα που συναντώνται συχνά στους ανθρώπους, όπως γριπώδες σύνδρομο, πνευμονία ή ενδοκαρδίτιδα, δεν είναι συνήθη στα μηρυκαστικά.  

Τα συμπτώματα του πυρετού Q στα πρόβατα, τις αίγες και τα βοοειδή αφορούν κυρίως το αναπαραγωγικό σύστημα.  

Ας δούμε, λοιπόν, τι προκαλεί αυτή η βακτηριακή ασθένεια σε αιγοπρόβατα και βοοειδή! 

Τα συμπτώματα του πυρετού Q στα μηρυκαστικά

Ένα από τα πιο γνωστά συμπτώματα του Πυρετού Q στα μηρυκαστικά ζώα είναι η αποβολή, η οποία αποτελεί ένα βασικό πρόβλημα των εκτροφών αφού ευθύνεται για απώλειες παραγωγής και χαμηλά επίπεδα ευζωίας.  

Ο πυρετός Q μπορεί να προκαλέσει ένα μεγάλο αριθμό αποβολών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε ακραίες περιπτώσεις, στα μικρά μηρυκαστικά έχει αναφερθεί ότι μπορούν να αποβάλλουν έως και το 90% των ζώων.  

Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως μία «καταιγίδα αποβολών». 

Εκτός των αποβολών, μπορεί να εμφανιστούν και άλλα κλινικά συμπτώματα, όπως πρόωρος τοκετός και γέννηση θνησιγενούς ή νεκρού εμβρύου.  

Όλα τα παραπάνω προβληματίζουν έντονα τους κτηνοτρόφους. 

Στη συνέχεια, θα δούμε αναλυτικότερα τα συμπτώματα στα διάφορα είδη των μηρυκαστικών, ξεκινώντας με τα πρόβατα. 

Ποια τα συμπτώματα του Πυρετού Q στα πρόβατα; 

Όσον αφορά τα συμπτώματα του πυρετού Q στα πρόβατα, βλέπουμε να κυριαρχούν οι αναπαραγωγικές διαταραχές και ειδικότερα οι αποβολές.  

Μάλιστα, το  Γαλλικό Ινστιτούτο για τον έλεγχο των αποβολών των μηρυκαστικών έχει αποδείξει ότι στο 19% των περιστατικών η Coxiella burnetii είναι ο αιτιολογικός παράγοντας των αποβολών.  

Επομένως, ο πυρετός Q στα πρόβατα είναι ένα από τα βασικά αίτια των αποβολών.  

Επιπλέον, ο πυρετός Q είναι υπεύθυνος για τη γέννηση αδύναμων ή θνησιγενών εμβρύων. Ένα επεισόδιο πυρετού Q σε μία εκτροφή προβάτων μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του 18% των αρνιών (Eibach et al., 2013).

Σε πρόσφατη μελάτη που έγινε στην Ελλάδα με χρήση μοσιακών τεχνικών (HRM-qPCR) αποδείχθηκε ότι το βακτήριο Coxiella burnetii είναι το πιο συχνό παθογόνο που εντοπίζεται στις αποβολές προβάτων σε ποσοστό 43,4% (Gouvias et al.,2024).

Συνεπώς, προκαλεί και σοβαρές οικονομικές απώλειες. 

Ποια τα συμπτώματα του Πυρετού Q στις αίγες;

Στις αίγες ο πυρετός Q προκαλεί τα ίδια κλινικά συμπτώματα με τα πρόβατα, ωστόσο οι κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να είναι σημαντικά πιο έντονες.  

Η μεγαλύτερη έξαρση Πυρετού Q που έχει αναφερθεί σε ανθρώπους έγινε στην Ολλανδία το διάστημα 2007-2010 και ο βασικός φορέας μετάδοσης ήταν οι αίγες. 

Τα νεότερα δεδομένα από αποβολές αιγών στην Ελλάδα έδειξαν ότι το βακτήριο Coxiella burnetii είναι ο βασικός παράγοντας πρόκλησης αποβολών σε ποσοστό 71,2% (Gouvias et al.,2024).

Επίσης, σε πρόσφατη μελέτη που έγινε στην Ισπανία αποδείχθηκε ότι το βακτήριο Coxiella burnetii είναι μακράν το συχνότερο αίτιο αποβολών στις αίγες (Ramo et al., 2022). 

Ποια τα συμπτώματα του Πυρετού Q στα βοοειδή; 

Αν και οι αποβολές είναι πολύ κοστοβόρες για την εκτροφή, αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου των συμπτωμάτων στα μηρυκαστικά.  

Όσον αφορά τα βοοειδή συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι ο πυρετός Q προκαλεί και πολλά άλλα συμπτώματα που αφορούν το αναπαραγωγικό σύστημα.  

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι λιγότερο ορατά από την αποβολή και πολλοί κτηνοτρόφοι να τα θεωρούν τυχαία, όμως μπορούν να προκαλέσουν οικονομικές απώλειες και να διακινδυνεύσουν την αποδοτικότητα της εκτροφής.  

Ακολουθούν ορισμένες μελέτες (να σημειώσουμε ότι οι περισσότερες μελέτες που έχουν γίνει αφορούν τις αγελάδες γαλακτοπαραγωγής) για τα συμπτώματα του πυρετού Q στα βοοειδή: 

• Μητρίτιδα και ενδομητρίτιδα

Έχει αποδειχτεί ότι οι εκτροφές με πυρετό Q (παρουσία του βακτηρίου σε γάλα παγολεκάνης), είχαν 2,5 φορές μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης μητρίτιδας και ενδομητρίτιδας.  

Επιπλέον, μία ιστολογική μελέτη έδειξε την παρουσία του βακτηρίου Coxiella burnetii  στα μακροφάγα της μήτρας αγελάδων με χρόνια ενδομητρίτιδα. 

• Κατακράτηση Εμβρυικών Υμένων (ΚΕΥ)

Μία μελέτη που έγινε στην Ουγγαρία έδειξε ότι οι μολυσμένες αγελάδες είχαν 12 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για ΚΕΥ.

• Υπογονιμότητα 
  

Μια άλλη μελέτη πεδίου που σύγκρινε  μολυσμένες εμβολιασμένες με μολυσμένες μη εμβολιασμένες εκτροφές έδειξε ότι το ποσοστό επιτυχίας στην πρώτη σπερματέγχυση ήταν 28% χαμηλότερο στις μη εμβολιασμένες εκτροφές.  
 
Το μεσοδιάστημα τοκετού-σύλληψης ήταν επίσης 14 ημέρες μεγαλύτερο.

• Μαστίτιδα

Παραδόξως, η μαστίτιδα είναι μέρος των συμπτωμάτων του πυρετού Q στα βοοειδή.  

Έχει αποδειχτεί ότι μία αγελάδα με λοίμωξη από Coxiella burnetii είναι 2,35 φορές πιο πιθανό να εκδηλώσει κλινική μαστίτιδα.  

Μία άλλη μελέτη επισήμανε ότι οι αγελάδες που απεκκρίνουν Coxiella burnetii στο μαστό είναι πιο πιθανό να έχουν υποκλινική μαστίτιδα. 

Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν στα μηρυκαστικά εξαιτίας του πυρετού Q.  

Ας θυμηθούμε όμως σύντομα πώς μπορεί να εισέλθει το υπεύθυνο βακτήριο για τη νόσο στην εκτροφή και πώς θα ελεγχθεί η νόσος με τις τόσες συνεπακόλουθες απώλειες. 

Μετάδοση και θεραπεία

Η εισπνοή μολυσμένων αεροσταγονιδίων είναι η κύρια οδός μετάδοσης του πυρετού Q σε ανθρώπους και ζώα. Το βακτήριο Coxiella burnetii μπορεί να μεταφερθεί με τον άνεμο έως και 18 χιλιόμετρα (Hawker et al., 1998).  

Για αυτό, στα απαραίτητα μέτρα βιοασφάλειας συμπεριλαμβάνεται η διαχείριση της κοπριάς και των υλικών τοκετού και αποβολής - στα οποία απεκκρίνεται έντονα το βακτήριο Coxiella burnetii - σε ημέρες που δε φυσάει έντονα. 

Για να ελεγχθεί ο πυρετός Q στα μηρυκαστικά, εκτός από τα μέτρα βιοασφάλειας, είναι απαραίτητος και ο αποτελεσματικός εμβολιασμός της εκτροφής.  

Μόνο έτσι θα πετύχουμε τον έλεγχο του πυρετού Q και των οικονομικών απωλειών που συνεπάγονται από τα συμπτώματά του.  

Η χρήση αντιβιοτικών για θεραπεία ή/και πρόληψη του πυρετού Q σε πρόβατα, αίγες ή βοοειδή δεν ενδείκνυται, καθώς δε μειώνει την απέκκριση του βακτηρίου. 

Τα συμπτώματα του Πυρετού Q συνοπτικά

Συνοψίζοντας, τα συμπτώματα του πυρετού Q στα μηρυκαστικά αφορούν, κυρίως, το αναπαραγωγικό σύστημα.  

Στα πρόβατα και τις αίγες, έχει αποδειχθεί ο ρόλος της Coxiella burnetii: 

• στην πρόκληση αποβολών,  
• στους πρόωρους τοκετούς και  
• στη γέννηση αδύναμων ή θνησιγενών εμβρύων.  

Στα βοοειδή, τα συμπτώματα του πυρετού Q ποικίλουν ενώ, σε αντίθεση με τα μικρά μηρυκαστικά, η αποβολή δεν αποτελεί το κύριο σύμπτωμα της νόσου.  

Άλλα κλινικά συμπτώματα, φαινομενικά λιγότερο σοβαρά, ευθύνονται για:

• διαταραχές της υγείας, 
• χαμηλά επίπεδα ευζωίας και  
• οικονομικές απώλειες.  

Αν και η ασθένεια μπορεί εσφαλμένα να θεωρηθεί υποκλινική, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι πολλές αναπαραγωγικές διαταραχές συνδέονται με τον πυρετό Q.  

Στην περίπτωση που ο πυρετός Q εντοπιστεί σε μία εκτροφή, θα πρέπει να ελεγχθεί με το συνδυασμό απαραίτητων μέτρων βιοασφάλειας και του εμβολιασμού.  

Βρείτε περισσότερα σχετικά με τον Πυρετό Q στο blog μας!

*Το παρόν άρθρο είναι βασισμένο σε δημοσίευση της CEVA Sante Animale και έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα από τους επαγγελματίες του Τμήματος Μηρυκαστικών CEVA Ελλάδος.

​​