Τα μικρά μηρυκαστικά που εκτρέφονται στη χώρα μας, πρόβατα και γίδια είναι εποχικά πολυοιστρικά ζώα και η εποχικότητα της αναπαραγωγής τους ορίζεται από μία ορμόνη - τη μελατονίνη. Η μελατονίνη, λοιπόν, παίζει καθοριστικό ρόλο στην αναπαραγωγή των προβάτων και των γιδιών.
Ως αποτέλεσμα, η χρήση της μελατονίνης σε αιγοπρόβατα έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια με τα εμφυτεύματα μελατονίνης που βοηθούν στον έλεγχο της αναπαραγωγής και επιτρέπουν την έναρξη της γαλακτοπαραγωγής στο επιθυμητό χρονικό σημείο του έτους.
Στη συνέχεια, θα δούμε πώς ακριβώς χρησιμοποιούνται τα εμφυτεύματα μελατονίνης και θα εξετάσουμε τα ποικίλα πλεονεκτήματά τους. Πριν απ’ όλα, όμως, θα εξηγήσουμε τον ρόλο της μελατονίνης στην αναπαραγωγή των μικρών μηρυκαστικών.
Ας ξεκινήσουμε!
Τι είναι η μελατονίνη και ποιος ο ρόλος της στην αναπαραγωγή των αιγοπροβάτων;
Η μελατονίνη είναι ένα μόριο ευρέως διαδεδομένο στη φύση με λειτουργική δραστηριότητα σε μονοκύτταρους οργανισμούς, φυτά, μύκητες και ζώα. Όλα τα ζώα παράγουν μελατονίνη.
Στα περισσότερα σπονδυλωτά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, η μελατονίνη συντίθεται κυρίως στην επίφυση και ελέγχεται από το μοτίβο ημέρας/νύχτας.
Τα κύτταρα της υπόφυσης λειτουργούν ως «νευροενδοκρινείς μετατροπείς». Λαμβάνουν την πληροφορία σχετικά με την κατάσταση μέρας/νύχτας μέσω του αμφιβληστροειδούς και μέσω μιας περίπλοκης οδού εκκρίνουν μελατονίνη κατά τη νυχτερινή φάση του κύκλου μέρας/νύχτας.
Για αυτό το λόγο, η μελατονίνη συχνά αποκαλείται «ορμόνη της νύχτας».
Η μελατονίνη εμπλέκεται ιδιαίτερα στη ρύθμιση του ύπνου, όπως και σε ορισμένες άλλες κυκλικές σωματικές δραστηριότητες (Pandi-Perumal et-al 2006).
Οι παραπάνω ιδιότητες της μελατονίνης είναι αυτές που τη συνδέουν τόσο στενά με τον αναπαραγωγικό κύκλο των προβάτων.
Ας δούμε ακριβώς πώς!
Μία από τις ιδιαιτερότητες της αναπαραγωγής των προβάτων και των γιδιών είναι η εποχικότητα.
Οι διακυμάνσεις του φωτός στη διάρκεια του χρόνου (φωτοπερίοδος) ρυθμίζουν την αναπαραγωγική δραστηριότητα των μικρών μηρυκαστικών:
με την άνοιστρη περίοδο να ορίζεται από τον Ιανουάριο έως τα μέσα του καλοκαιριού (όταν είναι μεγαλύτερη η μέρα και μικρότερη η έκκριση μελατονίνης) και ένοιστρη περίδο το φθινόπωρο και την αρχή του χειμώνα (όταν είναι μικρότερη η μέρα και μεγαλύτερη η έκκριση μελατονίνης).
Ο φυσιολογικός ρόλος της εποχικότητας είναι το ζευγάρωμα να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο και νωρίς το χειμώνα, ώστε τα πρόβατα να γεννήσουν την άνοιξη και νωρίς το καλοκαίρι όταν οι συνθήκες θερμοκρασίας και η διαθεσιμότητα των βοσκοτόπων είναι πιο ευνοϊκές.
Η χορήγηση μελατονίνης στα πρόβατα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, επομένως, για τον έλεγχο της αναπαραγωγικής τους δραστηριότητας.
Η χρήση της μελατονίνης στη διαχείριση της αναπαραγωγής των αιγοπροβάτων
Η τακτική της χορήγησης μελατονίνης στα πρόβατα βασίζεται στο να κάνουμε τα πρόβατα να «πιστέψουν» ότι οι μέρες μικραίνουν.
Δημιουργώντας αυτή τη συνθήκη, έχουμε έναρξη της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των προβάτων τα οποία, φυσιολογικά, θα βρισκόταν σε άνοιστη κατάσταση.
Επομένως, θα ξεκινήσουν την αναπαραγωγική τους δραστηριότητα ώστε οι τοκετοί να συγκεντρωθούν σε ένα χρονικό σημείο που έχει μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον για τους κτηνοτρόφους.
Όπως τα πρόβατα και τα γίδια είναι εποχιακά πολυοιστρικά, έτσι και οι αναπαραγωγικές επιδόσεις των κριών και των τράγων επηρεάζονται από τον κιρκάδιο ρυθμό.
Η θετική επίδραση της μελατονίνης στην αναπαραγωγή των κριαριών και των τράγων έχει αποδειχθεί μέσα από πολλές μελέτες. Η χορήγηση μελατονίνης στα αρσενικά μηρυκαστικά ζώα:
- αυξάνει την παραγωγή τεστοστερόνης
- αυξάνει την περίμετρο του όσχεου
- βελτιώνει την ποιότητα του σπέρματος και τη libido
Στις πρώτες προσπάθειες για έλεγχο της αναπαραγωγικής περιόδου των προβάτων, η μελατονίνη είτε προστέθηκε στο σιτηρέσιο είτε χορηγήθηκε ενέσιμα μετά από διάλυση σε έλαιο.
Αυτές οι στρατηγικές είχαν καλά αποτελέσματα, αλλά είχαν σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή.
Η χρήση εμφυτεύματων μελατονίνης στα πρόβατα υποδόρια είναι μία σημαντική καινοτομία για τον έλεγχο της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των εκτροφών, καθώς διευκολύνει σημαντικά τον κτηνοτρόφο.
Tα εμφύτευμα μελατονίνης για πρόβατα, εφαρμόζονται στη βάση του αυτιού σε θηλυκά και αρσενικά.
Καθώς η μελατονίνη απελευθερώνεται σταθερά, το πρόβατο το αντιλαμβάνεται ως μία φωτοπερίοδο με μικρής διάρκειας ημέρες και προάγεται η αναπαραγωγική δραστηριότητα, διεγείροντας την εκδήλωση οίστρου και την ωοθυλακιορρηξία.
Το κύριο πλεονέκτημα των εμφυτευμάτων μελατονίνης για πρόβατα και γίδια είναι ότι δεν επηρεάζουν αρνητικά την ενδογενή απελευθέρωση μελατονίνης κατά τις νυχτερινές ώρες. Γι’ αυτό, και είναι μία πολύ αποτελεσματική στρατηγική ελέγχου της αναπαραγωγής.
Ωστόσο, η μελατονίνη δε δρα αμέσως. Τα αιγοπρόβατα χρειάζονται, τουλάχιστον, 35 ημέρες για να αντιληφθούν την τροποποίηση της φωτοπεριόδου.
Ο χρόνος της τοποθέτησης του εμφυτεύματος είναι κρίσιμος. Τοποθετείται στα αρσενικά και τα θηλυκά ταυτόχρονα. Για την αξιοποίηση του “ram effect”, τα αρσενικά πρέπει να διαχωρίζονται από τα θηλυκά. Δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία οπτική, ακουστική και οσφρητική επαφή μεταξύ θηλυκών και αρσενικών.
Μετά από 6 εβδομάδες, τα αρσενικά εισάγονται στα θηλυκά. Η κορύφωση των τοκετών πραγματοποιείται 6.5-7 μήνες από την τοποθέτηση των εμφυτευμάτων. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την τοποθέτηση των εμφυτευμάτων μέχρι την κορύφωση των τοκετών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως, τις συνθήκες εκτροφής, το Δείκτης Θρεπτικής Κατάστασης των ζώων, την περίοδο τους έτους, την ηλικία των ζώων, την γαλακτοπαραγωγή των ζώων και φυσικά το βαθμό τήρησης του πρωτοκόλλου.
Πώς χρησιμοποιούνται τα εμφυτεύματα μελατονίνης στα πρόβατα και τα γίδια;
Η χορήγηση μελατονίνης έχει αποδειχτεί ότι έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα στις περισσότερες φυλές όταν τα εμφυτεύματα τοποθετούνται κοντά στην εαρινή ισημερία (περίπου στις 20 Μαρτίου).
Επίσης, μπορούν να τοποθετηθούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Δεκέμβρη), με καλά αποτελέσματα γονιμότητας.
Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν αρκετά πρωτόκολλα με τα περισσότερα να συγκεντρώνουν την τοποθέτηση των εμφυτευμάτων στο πρώτο μισό της χρονιάς (στο βόρειο ημισφαίριο).
Ωστόσο, η χορήγηση και στην ένοιστρη περίοδο βελτιώνει τη γονιμότητα των προβάτων και των γιδιών.
Τέλος, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, τα εμφύτευμα μελατονίνης εφαρμόζονται υποδόρια στη βάση του αυτιού, τόσο στα θηλυκά όσο και στα αρσενικά.
Ποια τα πλεονεκτήματα της χρήσης μελατονίνης στην αναπαραγωγή των αιγοπροβάτων
Τα πλεονεκτήματα της χρήσης εμφυτευμάτων μελατονίνης στην αναπαραγωγή των προβάτων είναι πολλά και αφορούν διάφορους τομείς της εκτροφής και της παραγωγής:
Διευκολύνει τη διαχείριση της εκτροφής
Η χρήση της μελατονίνης διευκολύνει τη διαχείριση της εκτροφής. Ένας και μόνο χειρισμός των ζώων είναι επαρκής καθώς δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν τα εμφυτεύματα μελατονίνης.
Δεν απαιτείται αύξηση των αρσενικών
Δεν είναι απαραίτητη η αύξηση του αριθμού των αρσενικών στο κοπάδι, όπως συμβαίνει με τον συγχρονισμό των οίστρων.
Όταν χρησιμοποιείται συγχρονισμός, μία αναλογία κριών - προβατίνων 1:5 χρειάζεται για να επιτευχθούν καλές αποδόσεις, αφού όλες οι προβατίνες θα έχουν ωοθυλακιορρηξία σε ένα στενό χρονικό παράθυρο 36-48 ωρών.
Όταν χρησιμοποιείται η μελατονίνη και το “ram effect” για γονιμοποίηση, μία αναλογία κριών - προβατίνων 1:20 είναι επαρκής (Abecia et al., 2013).
Διευκολύνει τη διαχείριση κατά την περίοδο των τοκετών
Η διασπορά των τοκετών σε 20-30 ημέρες έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη διαχείριση των χώρων τοκετού αλλά και των νεογέννητων, επιτρέποντας πιο αποδοτική εργασία με σωστή παρακολούθηση όλων των τοκετών.
Επιτρέπει τους προγραμματισμένους τοκετούς
Συνδυάζοντας τις θετικές επιδράσεις που αναφέρθηκαν στα θηλυκά και τα αρσενικά, με τα εμφυτεύματα μελατονίνης είναι πιθανό να γονιμοποιήσουμε τα ζώα την άνοιξη και να έχουμε αρνιά στο τέλος του καλοκαιριού και νωρίς το φθινόπωρο.
Αυξάνει τη γονιμότητα
Μία λεπτομερής μετά-ανάλυση δημοσιεύτηκε αξιολογώντας 38.000 πρόβατα σε 105 μελέτες που έγιναν στην Ισπανία, οι οποίες έδειξαν μία συνολική αύξηση της γονιμότητας σε ποσοστό 29% (Palacín et al. 2011).
Οδηγεί σε αύξηση της συνολικής γαλακτοπαραγωγής της εκτροφής
Στα πρόβατα και τα γίδια γαλακτοπαραγωγής, η χορήγηση της μελατονίνης δίνει τη δυνατότητα για περισσότερες γαλακτικές περιόδους μέσω της αύξησης της αναπαραγωγικής ικανότητας, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της γαλακτοπαραγωγής.
Αυτό συμβαίνει καθώς τα ζώα γεννούν στον επιθυμητό χρόνο και τα ποσοστά γονιμοποίησης είναι τα βέλτιστα, επιτρέποντας την καλύτερη διαχείριση όλης της εκτροφής.
Η χρήση της μελατονίνης στα πρόβατα και τα γίδια - Συμπεράσματα
Η εξωγενώς χορηγούμενη μελατονίνη στα πρόβατα και τα γίδια είναι ένα πολύτιμο εργαλείο.
Επιτρέπει στους κτηνοτρόφους να μεγιστοποιούν τις αποδόσεις και την κερδοφορία των εκτροφών τους, αυξάνοντας τη γονιμότητα και τον συνολικό αριθμό αρνιών που γεννιούνται και επιτρέποντας τις πωλήσεις των αρνιών στις πιο επικερδής περιόδους του έτους.
Επίσης, με την οργάνωση των τοκετών μπορείτε να βελτιστοποιήσετε τη διαχείριση της εκτροφής σας. Έτσι μπορείτε να βελτιώσετε τη διατροφή των ζώων και να εφαρμόζετε το κατάλληλο εμβολιακό πρωτόκολλο.
*Το παρόν άρθρο είναι βασισμένο σε δημοσίευση της CEVA Sante Animale και έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα από τους επαγγελματίες του Τμήματος Μηρυκαστικών CEVA Ελλάδος.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Abecia, José A., Fernando Forcada, and Antonio González-Bulnes. "Pharmaceutical control of reproduction in sheep and goats." Veterinary Clinics: Food Animal Practice 27.1 (2011): 67-79.
Palacín, Inmaculada, F. Forcada, and J. A. Abecia. "Meta-analysis of the efficacy of melatonin implants for improving reproductive performance in sheep." Spanish Journal of Agricultural Research 9.3 (2011): 730-743.
Pandi‐Perumal, Seithikurippu Ratnas, et al. "Melatonin: Nature's most versatile biological signal?." The FEBS journal 273.13 (2006): 2813-2838.
Αφήστε τα σχόλιά σας εδώ