Οι επιδράσεις της βιομηχανίας παραγωγής γάλακτος στο περιβάλλον, την οικονομία, την κοινωνία και την υγεία του ανθρώπου είναι πολλές, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως.
Βέβαια, σε αντίθεση με την παγκόσμια βιομηχανία παραγωγής γάλακτος όπου κυριαρχούν οι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, στην Ελλάδα η κατάσταση διαμορφώνεται διαφορετικά, με τα αιγοπρόβατα να έχουν τον βασικότερο ρόλο στη βιομηχανία του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Αυτό συμβαίνει λόγω των ιδιαιτεροτήτων της Ελλάδας όπως οι εδαφοκλιματικές και οι κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες.
Έχοντας πει τα παραπάνω, πάμε να δούμε ποια είναι η σημασία της παραγωγής γάλακτος στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο γενικότερα.
Οι πολιτικές βιώσιμης παραγωγής και οι ανησυχίες των καταναλωτών επηρεάζουν ήδη και αναμένεται να επηρεάσουν ακόμα περισσότερο τον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Είναι γεγονός, ότι η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων ευθύνεται για ένα μερίδιο των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το μέγεθος του οποίου εξαρτάται από τη χώρα, τα συστήματα παραγωγής κλπ.
Έτσι, με το θέμα της κλιματικής αλλαγής να είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, υπάρχουν διαρκείς συζητήσεις για το πώς οι προσαρμογές στη διαδικασία παραγωγής του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη μείωση αυτών των εκπομπών.
Εξετάζονται πολλές προσεγγίσεις με διαφορετικές εφαρμογές, αλλά όλες επικεντρώνονται στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των αρνητικών επιπτώσεων της παραγωγής γάλακτος.
Οι νεόι και οι υπάρχοντες κανονισμοί για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων θα έχουν επίδραση στον τομέα της παραγωγής γάλακτος. Από την άλλη πλευρά, αυτές οι πιέσεις οδηγούν σε καινοτόμες λύσεις που ενισχύουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο τομέας της παραγωγής γάλακτος προσφέρει ένα σημαντικό όφελος στον κόσμο μέσω της αξιοποίησης από τα μηρυκαστικά ζώα τροφών μη βρώσιμων για τον άνθρωπο, για να παραχθεί το πολύτιμο γάλα και τα άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Αν λοιπόν, αντί να λαμβάνουμε υπόψη μόνο τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανά κιλό παραγώμενου προϊόντος, κάνουμε τους υπολογισμούς ανά mg θρεπτικών συστατικών, τα αποτελέσματα είναι διαφορετικά.
Είναι γεγονός πως υπάρχουν σύνθετες σχέσεις και αλληλεξάρτηση ανάμεσα στον γεωργικό τομέα και τον τομέα της παραγωγής γάλακτος και γαλακτοκομικών.
Ο τομέας των γαλακτοκομικών προϊόντων παίζει καθοριστικό ρόλο:
Η κοπριά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οργανικό λίπασμα και προτιμάται σε συγκεκριμένες καλλιέργειες και συστήματα παραγωγής, βοηθώντας με απλά λόγια τη γονιμότητα του εδάφους.
Το 2019, η παγκόσμια παραγωγή γάλακτος ανήλθε σε 851,8 εκατομμύρια τόνους, κάτι που σημαίνει μια μέση κατανάλωση γάλακτος περίπου 111,4 κιλών ανά άτομο.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του FAO, η παγκόσμια παραγωγή γάλακτος (περίπου 81% αγελαδινό γάλα, 15% βουβαλίσιο γάλα και 4% γάλα γίδινο, πρόβειο και καμήλας συνολικά) αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,7% από το 2021 έως το 2030 (πιο γρήγορα από τα περισσότερα άλλα βασικά γεωργικά προϊόντα).
Σχεδόν σε όλες τις περιοχές του κόσμου, η αύξηση των αποδόσεων αναμένεται να είναι ο μεγαλύτερος συντελεστής αύξησης της παραγωγής και όχι η αύξηση του αριθμού των ζώων.
Οι παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των αποδόσεων περιλαμβάνουν:
Η βιομηχανία της παραγωγής γάλακτος έχει σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία.
Η κύρια κατεύθυνση των εκτροφών αιγοπροβάτων στην Ελλάδα είναι η γαλακτοπαραγωγή.
Λόγω του μεγάλου αριθμού των μικρών μηρυκαστικών, περίπου 10 εκατομμύρια αίγες και πρόβατα συνολικά (ΕΛΣΤΑΤ 2021), και των προϊόντων Π.Ο.Π. με πυλώνα την Φέτα, είναι θεμελιώδης ο ρόλος των αιγοπροβάτων στην ελληνική βιομηχανία γάλακτος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ετήσια παραγωγή πρόβειου γάλακτος ανέρχεται, περίπου, στους 732.000 τόνους και του γίδινου γάλακτος, περίπου, στους 160.000 τόνους (ΕΛΓΟ Δήμητρα 2024).
Επίσης, οι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής αποτελούν ένα κομμάτι της βιομηχανίας παραγωγής γάλακτος που έχει σημαντική συνεισφορά στον κλάδο, με μεγάλες επενδύσεις και καινοτομίες τα τελευταία χρόνια.
Η παραγωγή αγελαδινού γάλακτος ανέρχεται περίπου στους 636.000 τόνους (ΕΛΓΟ Δήμητρα 2024).
Τα κοινωνικά οφέλη της βιομηχανίας του γάλακτος στον κόσμο είναι πολλά, ειδικά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ή/και σε οικογενειακές φάρμες.
Για παράδειγμα, η χρήση της κοπριάς ως καύσιμο ή οργανικό λίπασμα στη φάρμα αποτελεί ένα από αυτά τα οφέλη.
Μάλιστα, σε πολλά συστήματα γεωργίας, η κοπριά είναι η μόνη πηγή θρεπτικών συστατικών για την παραγωγή καλλιεργειών.
Το γάλα των θηλαστικών καταναλώνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και σε όλα τα μέρη του κόσμου.
Έτσι το γάλα και τα άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα που παράγονται από περαιτέρω επεξεργασία του γάλακτος αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι της διατροφής του ανθρώπου.
Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν πολύ καλή πηγή πρωτεϊνών, λιπιδίων, βιταμινών και μετάλλων.
Το γάλα είναι το κύριο τρόφιμο που συνεισφέρει σε ασβέστιο (49% της παγκόσμιας διαθεσιμότητας), βιταμίνη Β2 (24%), λυσίνη (18%) και διαιτητικό λίπος (15%) και συνεισφέρει πάνω από 10% της παγκόσμιας διαθεσιμότητας για πέντε ακόμη απαραίτητα αμινοξέα, βιταμίνες Α, Β5 και Β12, φώσφορο και κάλιο.
Τα οφέλη του γάλακτος για την υγεία είναι καλά τεκμηριωμένα . Το σύνολο των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων υποστηρίζει ότι η κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων συμβάλλει στην κάλυψη των διατροφικών αναγκών και προστατεύει από τις πιο διαδεδομένες χρόνιες ασθένειες, ενώ έχουν αναφερθεί πολύ λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η εκτενής ανασκόπηση της βιβλιογραφίας είναι σαφής: τα οφέλη της βιομηχανίας του γάλακτος είναι πολλά για το περιβάλλον, τη γεωργία, την οικονομία αλλά και για την υγεία του ανθρώπου.
Συνοπτικά:
*Το παρόν άρθρο είναι βασισμένο σε δημοσίευση της CEVA Sante Animale και έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα από τους επαγγελματίες του Τμήματος Μηρυκαστικών CEVA Ελλάδος.